Vandaag is de dag van de door de oppositie aangekondigde landelijke staking + blokkades van doorgaande wegen. Dit is de tweede stap in het escalatietraject dat de oppositie eerder heeft gecommuniceerd. Hoeveel stappen er nog zullen volgen is onduidelijk; men houdt alle opties open wat dat betreft.

De eerste stap was het tentenkamp in het centrum van Beiroet. Dit zette echter geen zoden aan de dijk. De regering bleek ongevoelig voor een groepje die-hards die gezellig hun waterpijpje rookten en backgammon speelden in het tentenkamp. Andersom was de oppositie ook niet bereid om te praten. Men wil hetzij een blokkerende stem in de regering, hetzij vervroegde verkiezingen. Ook wil men het hervormingsplan van Siniora van tafel hebben.

Dus men kondigde aan om de acties te verhevigen en wel in de vorm van een nationale staking ondersteund door het blokkeren van wegen. Zodoende probeert men te voorkomen dat mensen alsnog naar hun werk toegaan. Blijkbaar was de oppositie er niet helemaal gerust op of iedereen wel gehoor zou geven aan de stakingsoproep. Dat was een goede inschatting want gisteren buitelden de pro-regerings vertegenwoordigers over elkaar heen om de Libanezen op te roepen juist wél naar het werk te gaan. “Laat dinsdag de meest productieve dag uit de geschiedenis van Libanon worden”, zo stelde Siniora. Ook stelde hij in zijn toespraak dat de regering er alles aan zou doen om de wegen open te houden zodat mensen zonder problemen naar hun werk zouden kunnen gaan. Samir Geagea ging daar nog overheen door ook de zieken op te roepen naar het werk te gaan!

Inmiddels is het een uur of 11 in de ochtend en de eerste conclusie kan zijn dat Siniora een groot probleem heeft. De blokkades zijn namelijk zeer effectief gebleken: het gehele land ligt plat. Alle doorgaande wegen zijn afgesloten door demonstranten, Beiroet is onbereikbaar geworden en de mensen zijn massaal thuisgebleven uit angst om in de blokkades vast te komen te zitten. Het creëert een angstige sfeer: overal demonstranten die naast brandende autobanden staan en de wegen geblokkeerd houden. De eerste schermutselingen met het leger en politie zijn al gemeld. Zelfs gaan er nu al geruchten dat dit wel eens een open-einde demonstratie zou kunnen worden, dus niet alleen vandaag maar voor langere tijd.

Het gehele land ligt plat, niemand kan ook maar ergens naar toe omdat alle belangrijke wegen zijn afgesloten door de demonstranten. De belofte van Siniora dat hij desnoods het leger zal inzetten om de wegen open te houden, is een loze gebleken. Daarmee is zijn gezag flink aangetast.

Op TV zie je continue beelden van demonstranten bij een wegblokkade en het leger en de politie die rustig toekijken. Men zou gemakkelijk kunnen ingrijpen want de opkomst van de demonstranten is per locatie vrij laag. Dat wil zeggen: je ziet telkens een groepje van 20 à 30 man die de weg blokkeren middels brandende autobanden. Op zich zou het leger hen telkens gemakkelijk kunnen wegvegen, maar de legerleiding heeft klaarblijkelijk besloten om dit niet te doen, tegen de belofte van Siniora in.

Die autobanden geven enorme rook. Toen we vanochtend wakker werden om een uur of 7, leek het helemaal mistig buiten. Vanaf ons balkon konden we de rookpluimen zien opstijgen van een belangrijk kruispunt een halve kilometer bij ons vandaan, zie ook hier. Ook was de rook goed te ruiken. Op TV zagen we veel meer van dergelijke vuren: men legt simpelweg een stuk of 10 autobanden over de straat, gooit er flink wat benzine over heen en steekt de fik erin. Overal in Beiroet gebeurt dit dus er hangt een dikke mist op de strategische verkeersaders. Alle in- en uitgaande wegen van Beiroet zijn geblokkeerd en ook veel interne wegen zijn middels dergelijke vuren onbegaanbaar. Behalve vuren staan ook de demonstranten met stenen en erger wagens op te wachten die er alsnog langs willen.

Opvallend is het verschil in rapportages tussen de diverse TV stations. De anti-regerings omroepen tonen veel brandende autobanden en demonstranten die de wegen blokkeren en omschrijven dit als ‘rustig, vreedzaam, democratisch’. Zelfs toen een auto in de brand werd gestoken (van een ongelukkige voorbijganger die dacht de blokkade te kunnen doorbreken?) vond de commentator dit een ‘vreedzaam gebruik van democratische middelen’. Altijd verbazingwekkend hoe gepolitiseerd de journalisten zijn in Libanon.
De pro-regeringsstations doen overigens precies hetzelfde, maar dan vanuit hun perspectief. Ze laten met name situaties zien waar het leger de boel onder controle houdt of waar burgers met demonstranten op de vuist gaan uit woede over de protesten. Maar het algemene beeld is toch wel dat zo ongeveer alle wegen versperd zijn en dat het maar beter is thuis te blijven.

Gelukkig wonen Brigitte en ik vlak bij ons werk, dus voor ons was het geen probleem om naar ons werk te gaan, maar mijn kantoor is vrijwel uitgestorven. Alleen de partner en een handvol collega’s zijn naar kantoor gekomen, de anderen zijn verstandig thuisgebleven. Zelf ga ik ook zo weer naar huis om te voorkomen dat men de blokkades verplaatst naar de route die ik normaal gesproken volg om thuis te komen. Janine hebben we thuisgelaten van de kinderopvang, net als de meeste ouders, zo bleek toen Brigitte de crèche opbelde. Ze waren wel open, maar alleen tot aan het middaguur en er was vrijwel niemand gekomen. Logisch ook, je laat toch liever niet je kind alleen in deze chaotische dag.

Voor de buitenstaander zal het wellicht opvallend zijn waarom het leger niet ingrijpt. Men zou met veel machtsvertoon systematisch elke blokkade kunnen opruimen. Ook had de regering gisteren aangekondigd dat het leger strategische kruispunten en dergelijke zou innemen om zodoende de demonstranten te beletten om hun blokkades op te richten. Het leger heeft dit niet gedaan. De demonstraties begonnen vanochtend erg vroeg, namelijk rond half vijf. Maar het zou toch niet zo zijn dat het leger zich heeft verslapen?

Om de rol van het leger beter te begrijpen moeten we terug in de geschiedenis, en wel naar de jaren 50. In die tijd was een zekere Fouad Chehab de opperbevelhebber van het leger. Toen er in 1952 een opstand uitbrak waarin het aftreden van de president werd geëist, verzocht de toenmalige president Bechara Khoury aan Chehab om met harde hand de demonstranten zou aanpakken. Echter, Chehab weigerde dit omdat hij het niet zijn taak vond om politici te helpen andere politici te onderdrukken. Het leger dient juist het gehele land te dienen en niet het eenzijdige belang van deze of gene. Aangezien dit belang vaak verdeeld is, dient het leger zich neutraal op te stellen. Kijk bijvoorbeeld nu naar de toestanden rondom het VN Tribunaal om de schuldigen aan de moord op Hariri te veroordelen: de regering wil graag dit VN Tribunaal terwijl de president het juist niet wil. Welke zijde moet je dan kiezen als legerleiding: de president of de regering?

Dit was opmerkelijk omdat daarmee een maronitische opperbevelhebber een direct bevel van de maronitische president negeerde ten gunste van de moslim oppositie. De geschiedenis zou zich nog een aantal keren herhalen met als meest recente voorbeeld het verzoek van president Lahoud om de demonstratie tegen hem op 14 maart 2005 te verbieden. Het leger greep echter niet in en daarmee werd deze demonstratie tot de grootste uit de Libanese geschiedenis met ruim één miljoen deelnemers. Wellicht dat vandaag ook kan worden bijgeschreven, want opnieuw weigert de opperbevelhebber gehoor te geven aan de wens van de premier om de blokkades aan te pakken.

Historici zijn overigens verdeeld over de vraag of de neutrale gedragslijn van het leger altijd goed heeft uitgepakt. In de genoemde voorbeelden liep het goed af, maar wat te denken van de Libanese burgeroorlog van 1975-1990? Indertijd greep het leger ook niet in, beducht als men was om de neutraliteit te bewaren. Ook was men bang dat het leger eveneens uit elkaar zou vallen volgens religieuze scheidslijnen. Op zich is deze voorzichtige houding prima te begrijpen, maar daar wordt tegenin gebracht dat het leger wellicht de burgeroorlog in de kiem had kunnen smoren door juist wel hard op te treden in april 1975 toen de eerste schermutselingen uitbraken.

De toekomst zal moeten uitwijzen of we opnieuw aan het begin van een burgeroorlog staan of dat het met een sisser zal aflopen. Voor beide kanten valt veel te zeggen. Ook zal in de toekomst duidelijk worden of de neutrale rol van het leger nu opnieuw een verstandige zet is geweest.

Laatste update: het leger is toch aan het ingrijpen en heeft inmiddels één belangrijke route weer opengemaakt.