Tafeltje-dek-je in het zuiden

Vandaag weer in Beiroet geweest. Brigitte had een vergadering met vertegenwoordigers van Unicef om een project op te zetten voor de vluchtelingen die met psychische problemen zitten. Alleen, er is nu één probleem: er zijn geen vluchtelingen meer. Beiroet stroomt leeg omdat de meeste vluchtelingen terug gaan naar hun huizen in het zuiden van Libanon.

De hulporganisaties hebben opgeroepen om dit vooral niet te doen. Immers, er is geen schoon drinkwater en nauwelijks voedsel in delen van het zuiden. Teruggaan naar je huis, zo wordt gedacht, is om deze redenen onverstandig. Ook zullen de NGO’s zich liever niet zien als een cateringbedrijf dat tafeltje-dek-je maaltijden bezorgt overal in het zuiden.

Door de vele opgeblazen wegen is het erg moeilijk om de basishulp te verlenen in alle dorpen in het zuiden en men vreest dat de mensen die nu terug gaan naar huis, hierdoor wel eens nog meer in de problemen zouden kunnen komen. Mochten de vijandigheden worden hervat, dan is de humanitaire hulpverlening helemaal lastig. Je hoort de westerse hulpverlener denken: “Waarom blijven ze niet gewoon in Beiroet waar ze veilig zijn en voldoende voedsel, water en medicijnen kunnen krijgen?”

Op zich een volkomen logische en verstandige gedachte. Immers, om jezelf maar ook je gezin in gevaar te brengen door Beiroet te verlaten en de vaak lange tocht naar je huis te ondernemen, dat zal iedereen met een beetje verstand je afraden. Het is nog maar de vraag of je huis er nog is, dus dat is nog een extra risico: aankomen in je woonplaats en geen huis meer hebben.

Dit soort logische, westerse gedachten spelen echter vrijwel geen rol in de beslissing van vele vluchtelingen weer terug te keren naar hun geboorteplaats. Zelf begrijp ik het ook niet, dus Brigitte om raad gevraagd. Wat blijkt? Het is de Arabische trots die mensen dwingt om zo min mogelijk op hulp aangewezen te zijn. Combineer dit met een zeer sterke, zeg maar gerust fysieke liefde voor de eigen geboortegrond, en het resultaat is dat mensen de tijdelijke opvang in Beiroet zo snel mogelijk willen omruilen voor hun eigen land.

Met of zonder huis, dat maakt niet uit. Drinkwater of voedsel? Allah zal ons geven wat we nodig hebben. Weer op je eigen land te zijn, is het allerbelangrijkste. Veel liever slapen onder de blote hemel naast de ruïnes van je kapotgeschoten huis, dan in een goedverzorgde tent ergens in Beiroet.

Ik, en waarschijnlijk vele Nederlanders met mij, begrijp dit niet; zal dit ook nooit begrijpen. Verstandelijk kun je er wel bij zoals je een natuurkundige formule uit je hoofd kunt leren, emotioneel echter blijft het ondoorgrondelijk. Maar ja, onze binding met een gazonnetje in een Vinex wijk is ontelbaar minder dan de binding van een Libanees met zijn geboortegrond, zijn familiegrond, zijn identiteit.

Hoe sterk dit gevoel ontwikkeld is, blijkt wel uit het feit dat Libanezen op basis van de achternaam vaak al weten waar iemand vandaan komt. Bij grote families zijn er meerdere opties, dus dan wordt vaak even doorgevraagd: ben je van deze streek of die streek? Het “vandaan komen” moet je overigens niet letterlijk nemen. Zo is Brigitte opgegroeid in Hamra, Beiroet, maar ze komt uit Qartaba.

Tijdens verkiezingen bijvoorbeeld, stemmen de Libanezen in hun familiedorp. Op verkiezingsdag is het dan ook erg druk op de weg: iedereen is onderweg naar hun dorp van herkomst. Je krijgt daar echt een Jozef en Maria gevoel bij, die immers onderweg moesten naar Bethlehem voor een volkstelling.

Je wordt ook altijd begraven in je familiedorp, in het familiegraf. Het maakt niet uit waarheen je bent uitgezworven, vroeger of laat is het familiedorp, je familiegrond, het punt waar je weer thuis komt. Dat geeft een binding met de geschiedenis, een continuïteit om jaloers op te worden.

Het gevolg is een massale uittocht naar het zuiden van vluchtelingen die weer terug naar huis gaan. “Tjonge jonge, erg onverstandig”, zal de westerling hoofdschuddend zeggen. Maar wie is er zo dom om te luisteren naar mensen die hun wortels al eeuwen geleden zijn kwijtgeraakt?