Wakker in een vreemde wereld

[Ik had deze stukjes al een paar weken geleden geschreven, maar was het kwijtgeraakt op mijn laptop. Nu vond ik het bij toeval en bij herlezing is het nog redelijk actueel. Wel zijn de opmerkingen over de vluchtelingen in Beiroet inmiddels achterhaald omdat iedereen weer terug naar huis is]

Hamra is, zoals eerder beschreven, vol met vluchtelingen uit het zuiden van Libanon die het oorlogsgeweld ontvlucht zijn. Het straatbeeld is dan ook ineens geheel anders. Vrijwel de meeste vrouwen zijn gesluierd en gehuld in wijdvallende jurken, terwijl de oorspronkelijke bewoners van Hamra zich juist laten voorstaan op hun elegante kleding. Het moet een vreemde ervaring zijn: van je eenvoudige dorpje in het zuiden naar Hamra.

Voor veel Libanezen, wat zeg ik: Arabieren, heeft de wijk Hamra een magische klank. Het staat (maar vooral “stond”, Hamra is wat in verval geraakt tijdens de vorige oorlog van 1975 tot 1990) bekend als een mondaine wijk, waar oost en west elkaar ontmoeten. Een wijk van schrijvers, activisten en intellectuelen, waar het pan-Arabische gedachtegoed tot diep in nacht in kleine cafés werd besproken, waar revoluties werden bedacht bij het 4^e glas wijn, om bij het 7^e glas te besluiten dat ook revoluties alweer achterhaald zijn. De wijk waar alle dure winkels zich bevinden, waar appartementen meer kosten dan je ooit zult verdienen.

En dan sta je daar ineens: zo vanuit je agrarische dorpje hup in Hamra. Wat gaat er dan in je om? Meisjes, uiteraard met hoofddoek, lopen verwonderd langs etalages met de laatste Italiaanse mode. Jongens kijken verlekkerd naar de vele lingeriewinkels met uitdagende posters en etalagepoppen. Vindt men Hamra spannend, beangstigend? Wil men graag weer naar het eigen vertrouwde huis of toch eigenlijk ook stiekem blijven in het opwindende Hamra?

Je mag hopen dat in één van deze jongens en meisjes een schrijver schuilt die later terugdenkt aan deze weken in Hamra. Ben zeer benieuwd naar wat zijn of haar ervaringen en herinneringen zijn.

De opvang van de vluchtelingen is prima geregeld. Scholen en andere gebouwen hebben hun deuren geopend en men doet er alles aan om de vluchtelingen zo veel mogelijk te helpen. Dit is veel beter geregeld dan tijdens de burgeroorlog. Toen was er ook een grote vluchtelingenstroom die nauwelijks werd opgevangen. Het resultaat was dat veel vluchtelingen appartementen gingen kraken. Men is daar ook nu bang voor, maar dat lijkt voorbarig.

Opvallend is de tegenstelling tussen de goede opvang en de privé-mening van vele Hamra bewoners. Zoals een kennis tegen me zei terwijl hij wees naar een gesluierde vrouw: “Kijk maar goed, dit is een voorproefje van als Hezbollah ooit de macht krijgt”. Veel mensen denken negatief over de Sjiieten uit het zuiden. Ze zijn arm, ze zijn smerig, ze kraken je huis enzovoort.

Deze afkeer heeft nog geeneens met religie of wat ook te maken. Mijn kennis die de opmerking maakte, is zelf ook een sjiiet. Het heeft meer met sociale klasse van doen. De welvarende Libanezen die in de steden wonen houden van glamour, van lekker eten, sjieke kleding en dure auto’s. De gemiddelde sjiiet uit het zuiden voldoet niet aan dit beeld en dus wordt hij met minachting bekeken.

Libanon is in dit opzicht nog een onvervalste klassenmaatschappij in die zin dat men weinig respect heeft voor de armen. Ik heb ooit eens op de VPRO televisie een avondvullende documentaire gezien over het leven van een toiletjuffrouw. Prachtig! Maar daar hoef je in Libanon niet mee aan te komen. Men is simpelweg niet geïnteresseerd in de onderklasse. Dat is meer iets voor de westerse toerist.

Ook qua kleding vallen de zuiderlingen uit de toon. Natuurlijk heb je in Beiroet ook vrouwen met hoofddoek. Maar die doeken zijn vaak vrolijk gekleurd en worden zo gedragen dat je ook het nodige hoofdhaar ziet. Ook de rest van de kleding is meestal zo strak mogelijk om er aantrekkelijk uit te zien. Vaak ook draagt men make-up, wat voor mij vreemd is: de bedoeling van de hoofddoek is juist om je schoonheid te verbergen, terwijl make-up het tegenovergestelde doel heeft. De sjiietische vluchtelingen echter, zijn meestal nog geheel traditioneel gekleed en malen niet om aantrekkelijkheid in het openbaar.

Wat ik zelf altijd zeer amusant vind is wanneer een traditioneel geklede vrouw een lingeriewinkel binnenstapt of met veel zorg lipstick uitzoekt bij de drogist en die dan natuurlijk weer snel verwijdert voordat ze de winkel verlaat.

Het geeft aan hoe traditioneel men hier nog is. En niet alleen de gesluierde vrouwen overigens. Kijkend naar de opvallend grote hoeveelheid van dergelijke winkels, bestaat er een grote markt van vrouwen die zich graag zo aantrekkelijk mogelijk willen gedragen tegenover haar man. Op zich niets mis mee, maar wel redelijk anders dan in Nederland. Daar is make-up dragen op het werk al redelijk fout, voor je het weet wordt je uitgemaakt voor een lichtwicht. Hier durven de meeste ongesluierde vrouwen zonder make-up niet de deur uit. Brigitte bijvoorbeeld vindt Nederland of Amerika altijd een verademing: lekker zo de straat op, zonder eerst make-up aan te brengen, je haar goed te kammen en de juiste kleding uit te zoeken.

Je kunt je wat dat betreft wel een beetje voorstellen dat gesluierde vrouwen zeggen dat de sluier juist bevrijdend werkt. Alhoewel: zodra men onder elkaar is en de sluier af mag, begint de schoonheidsrace weer volop. De wijze van kleding verandert toch maar weinig aan dergelijke oerbeginselen. Nu ja, niets menselijks is de mens vreemd, zal maar zeggen.