Democratie met de D van dictator

Wonend in Libanon besef je meer en meer dat democratie een leuk tijdverdrijf is voor mensen in de eerste wereld. Gezellig, verkiezingen, je flink druk maken over stemcomputers en met open ogen volhouden dat het wél ergens over gaat. Dat de keuze tussen Bos of Balkenende van doorslaggevend belang is voor de koers voor de komende vier jaar.

Veel zwevende kiezers ook die hun nachtrust aan het verliezen zijn want de keuze is verdraaid lastig. Het is zeker niet eenvoudig als eerzame burger om de verantwoordelijkheid voor het hele land met je mee te torsen. Als je voor persoon A kies, krijg je persoon B erbij. Kies je voor voortzetting van het huidige beleid of is het juist de hoogste tijd voor een koersverandering? Ga er maar aan staan.

Maar, ondanks alle ontberingen die de bewuste burgers zich op de hals halen met democratie, twijfelt niemand aan het nut. Democratie, dat is een feit, is het best denkbare. Democratie plus een flinke scheut marktwerking en het einde van de geschiedenis zou zich als vanzelf aandienen, aldus Fukuyama een paar jaren terug. En och, wat klonk dat redelijk.

Welnu, het gemak waarmee je altijd veronderstelt dat democratie de ultieme staatsvorm is, krijgt een flinke knauw als je je bevindt in Libanon.

Democratie, zo blijkt dan opeens, is met name geschikt voor die landen waar iedereen het eigenlijk wel met elkaar eens is. Zeg maar voor landen zoals Nederland waar de discussie met name achter de komma wordt gevoerd: 2,2 of 2,3 procent erbij. Landen waarbij vakbonden en werkgevers elkaar de ‘oorlog’ verklaren over een onoverbrugbaar verschil van 0,3% En maar volhouden dat het wél ergens over gaat. Landen waarin politici en bestuurders tot het uiterste moeten gaan om de verschillen duidelijk te maken, terwijl iedereen eigenlijk wel weet dat het land niet naar de filistijnen gaat als de andere partij aan de macht zou komen.

Democratie, zo zou wel eens de conclusie kunnen luiden, is met name geschikt in die situaties waarin ze zo goed als overbodig is. Of, om het vriendelijker te zeggen, democratie functioneert het beste als een onzichtbare scheidsrechter tijdens een voetbalwedstrijd: hoe minder je ervan merkt, hoe beter het is.

Het is behelpen geblazen voor een land als Libanon waar de minderheid buiten spel staat, waar democratie wordt gezien als dictatuur van de meerderheid. En geef Hezbollah eens ongelijk: de sjiieten vertegenwoordigen tussen de 25 en 40 procent van de bevolking, maar dat wordt niet politiek vertaald in kamerzetels. Men voelt zich, met reden dunkt me, buiten spel gezet. Democratie of dictatuur door de meerderheid?

Hoe waardevol is democratie in een land waar de meningsverschillen over kernzaken gaan, zoals oorlog en vrede? Kijken we naar de recente discussie in Libanon dan zien we dat democratische oplossingen ver weg zijn. Zo wil Hezbollah haar 33 duizend raketten niet opgeven. Wel heeft Hezbollah plechtig beloofd dat ze deze alleen zullen inzetten ten goede van Libanon. Echt gerust zijn de overige Libanezen hier niet op, want wie bepaalt eigenlijk het “belang van Libanon”? Het zou zo maar kunnen gebeuren dat Hezbollah eenzijdig beslist wat goed is en wat niet. Precedenten, zo zegt men, voor dit unilaterale gedrag zijn ruimschoots voorradig, te beginnen met de Juli Oorlog.

Het valt moeilijk in te zien hoe men het hier over eens kan worden langs democratische weg. De meerderheid beslist, maar wat als de minderheid een groot wapenarsenaal heeft?

De minderheid heeft ook de wens uitgesproken om een vetorecht in de regering te hebben middels ten minste 1/3 deel van de ministerzetels. Zodoende kan men alle besluiten, indien nodig, tegenhouden. De regering voelt daar weinig voor omdat, zo zegt men, de huidige samenstelling het resultaat is van democratische verkiezingen. Wel is men bereid om een aantal extra ministerzetels te creëren om zodoende de oppositie meer invloed te laten hebben. Maar ja, zegt de oppositie op haar beurt, zolang de meerderheid beslist, maakt het niet uit of de minderheid 1% is of 49,9%

Om al deze zaken eens goed “door te spreken” houdt men sinds maandag conclaaf in het regeringsgebouw voor een vervolg van de Ronde Tafel Gesprekken. Deze worden gevoerd door alle leiders van de belangrijke politieke partijen in Libanon en zijn bedoeld als een officieel “achterkamertje”. Groot voordeel is dat de oppositie hierbij meer betrokken kan zijn dan via de officiële kanalen waar ze immers maar beperkte invloed hebben. Aan een ronde tafel is iedereen echter gelijk, iets wat democratie helaas niet kan bieden.

Wat de zaak heeft gecompliceerd was het dreigement, let wel dreigement, van Hezbollah om de straat op te gaan als de Ronde Tafel Gesprekken geen resultaat zouden opleveren voor volgende week maandag. Het mes op tafel, derhalve. Die gedachte werd nog eens versterkt door kamervoorzitter Berri die in het weekend opmerkte dat ‘de straat opgaan’ door Hezbollah niet een gezellige dagexcursie zou betreffen. Wat het wél zou inhouden vertelde hij niet, maar dat was voor de goede verstaander natuurlijk ook helemaal niet nodig.

De regeringsgezinde christelijk leider Samir Geagea dreigde vervolgens doodleuk terug door te stellen dat hij in dat geval zíjn mensen zou oproepen voor een tegendemonstratie. Hierop riep Hezbollah moord en brand omdat Geagea zou aanzetten tot escalatie, want je weet immers maar nooit wat er kan gebeuren als voor- en tegenstanders de straat opgaan. Nou, zegt Gaegae, als demonstraties inderdaad zo gevaarlijk zijn, dan moet Hezbollah haar plan voor demonstraties maar eens herzien. Nee, het is ons democratische recht om demonstraties te houden. Ja, maar in dat geval mogen wij ook de straat op. Nee, wij zeiden het eerst. Ja, maar de straat is van iedereen…En zo voort en zo verder.

Het is een ware klucht, jammer alleen dat je er niet om kunt lachen gezien de dreiging van burgeroorlog die telkens over deze uitspraken hangt.

De Ronde Tafel Gesprekken zijn na de tweede dag inmiddels geschorst voor 48 uur. Klaarblijkelijk liepen de emoties hoog op en heeft men tijd nodig om tot bedaren te komen. Aangezien Nasrallah niet aanwezig kan zijn omdat hij nog steeds op de dodenlijst van Israël staat, heeft hij een vertegenwoordiger gestuurd, ene Raad. In tegenstelling tot de rustige, bedaarde persoonlijkheid van Nasrallah, is Raad een opgewonden standje die al na één dag constateerde dat er weinig hoop was tot overeenstemming en dat dit zijn indruk bevestigde van de onwelwillendheid en arrogantie van de meerderheid.

Hierop zei Saad Hariri hij zich niet bepaald comfortabel voelde met het dreigement van massademonstraties dat eerder was uitgesproken, zeker niet nu Hezbollah er blijkbaar op uit is om de gesprekken te laten mislukken. Na een heftige ontkenning van Raad voegde druzenleider Jumblatt daar fijntjes aan toe dat hij persoonlijk de wijsheid van Nasrallah deerlijk miste, met alle respect natuurlijk voor de geachte afgevaardigde Raad. Voeg er een valse grijns aan toe en weet dat Jumblatt en Nasrallah zo ongeveer aartsvijanden zijn. Ja, de sfeer was nu niet bepaald gezellig te noemen.

Afin, voorzitter Berri heeft vervolgens besloten tot een schorsing van 48 uur. Dat geeft de heren politici de tijd om in de achterkamertjes van de achterkamer naar oplossingen te zoeken. Soms verlang je in dit land naar een gezegende en beschaafde dictator die het beste voor heeft met zijn land. Dan zou je van een hoop problemen af zijn. Jaloers kijken veel Libanezen naar de Oliestaten waar men weliswaar geen democratie, persvrijheid en meer van dat soort zaken kent, maar waar de elektriciteit het tenminste 24 uur per dag doet, waar genoeg werk is en waar de toekomst beduidend zekerder is dan in Libanon.